W strukturze produkowanych nawozów wieloskładnikowych przeważają nawozy trójskładnikowe (tab. 1).
Tab. 1. Struktura produkcji nawozów wieloskładnikowych w % (w masie nawozów)
Asortyment | % |
NPK | 67 |
NP | 26 |
PK | 7 |
Źródło: Igras 2009
Ocenia się, że 54 % nawozów jest stosowanych w formie pojedynczej, a 38 % w formie różnego typu nawozów wieloskładnikowych. Wybór typu nawozu jest uzależniony od kosztów wytwarzania w których najbardziej istotną rolę odgrywają koszty stałe, koszty surowcowe i stosowana technologia granulacji czy mieszania.
Koszty surowców stanowią na ogół 60-70 % kosztów produkcji. Kiedy są one wysokie występują niekorzystne warunki dla wydawałoby się bardzo atrakcyjnego ekonomicznie systemu mieszania terenowego „bulk blending”. Terenowe mieszanie nawozów jest wtedy kosztowo bardzo zbliżone do granulowania nawozów z mieszanek wytwarzanych w fabrykach z zastosowaniem granulacji parą wodną.
Nawozy wieloskładnikowe są wytwarzane głównie jako nawozy kompleksowe lub nawozy wieloskładnikowe mieszane zawierające w każdej granuli stałe proporcje podstawowych składników nawozowych. Skład tych nawozów jest dostosowany przede wszystkim do wymogów agrotechnicznych roślin.
W tabeli 2 zostały określane wartości graniczne dla deklarowanych form rozpuszczalności fosforu. W tabeli zostały przedstawione wymagania w tym zakresie dla stałych typów nawozów wieloskładnikowych WE wytwarzanych w kraju. Są to nawozy produkowane na bazie fosforanu amonowego oraz superfosfatów, jak też na bazie fosforytu miękkiego lub fosforytu częściowo rozłożonego.
Przedstawione wymagania dla nawozów wieloskładnikowych wskazują na możliwość zastosowania przez producentów wielu wariantów technologicznych, co do stopnia rozkładu fosforytów na rozpuszczalne i przyswajalne formy fosforu w nawozie.
Ponadto w tabeli 2 przedstawiono minimalne i maksymalne wymagania jakościowe stawiane stałym nawozom wieloskładnikowym.
Tab. 2. Nawozy wieloskładnikowe stałe – deklarowane formy fosforu oraz wartości minimalne i maksymalne (nawozy WE)
Rozpuszczalność fosforu | Zawartość minimalna, maksymalna P2O5, % | Forma deklarowana |
1. Nawozy na bazie fosforanu amonowego oraz superfosfatów | ||
P2O5 rozp. w H2O | < 2% | P2O5 rozp. w r-rze cytryniamu amonu - rc |
P2O5 rozp. w H2O | min. 2% | P2O5 rozp. w r-rze cytryniamu amonu i w wodzie - rc, rw |
P2O5 rozp. wyłącznie w kwasach mineralnych | max. 2% | - |
2. Nawozy zawierające fosforyt miękki lub fosforyt częściowo rozłożony | Nawóz powinien zawierać | |
P2O5 rozp. w H2O | min. 2,5% | P2O5 rozp. w H2O - rw |
P2O5 rozp. w H2O i r-rze cytrynianu amonu | min. 5% | P2O5 rozp. w r-rze cytryniamu amonu i w wodzie - rc, rw |
P2O5 rozp. wyłącznie w kwasach mineralnych | min. 2% | P2O5 rozp. w kwasach |
3. Nawozy na bazie fosforytu miękkiego | ||
P2O5 rozp. wyłącznie w kwasach mineralnych | 100% | P2O5 rozp. w kwasach min. |
P2O5 rozp. wyłącznie w kwasie mrówkowym | 55% | P2O5 rozp. w kwasie mrówkowym |
Źródło: Regulation (EC) No 2003/2003 of the European Parliament and of the Council, of 13 October 2003, relating to fertilisers. OJ L 304, 21.11.2003
Przedstawione wymagania dla nawozów wieloskładnikowych wskazują na możliwość zastosowania przez producentów wielu wariantów technologicznych co do stopnia rozkładu fosforytów na rozpuszczalne i przyswajalne formy fosforu w nawozie. Dla nawozów wieloskładnikowych wartością nadrzędną w klasyfikacji jest suma składników podstawowych oraz minimalne zawartości składników podstawowych w nawozie (tab.3).
Tab. 3. Minimalne zawartości pierwiastków podstawowych w nawozach wieloskładnikowych (w % m/m) (nawozy WE)
Typ nawozu | Składnik nawozowy | Nawozy stałe % | Nawozy płynne | |
Roztwory % | Zawiesinowe % | |||
NPK | NPK | 20 | 15 | 20 |
N | 3 | 2 | 3 | |
P2O5 | 5 | 3 | 4 | |
K2O | 5 | 3 | 4 | |
NP | NP | 18 | 18 | 18 |
N | 3 | 3 | 3 | |
P2O5 | 5 | 5 | 5 | |
NK | NK | 18 | 15 | 18 |
N | 3 | 3 | 3 | |
K2O | 5 | 5 | 5 | |
PK | PK | 18 | 18 | 18 |
P2O5 | 5 | 5 | 5 | |
K2O | 5 | 5 | 5 |
Źródło: Regulation (EC) No 2003/2003 of the European Parliament and of the Council, of 13 October 2003, relating to fertilisers. OJ L 304, 21.11.2003
Z technologicznego i agrochemicznego punktu widzenia różnice w rozpuszczalności fosforu pomiędzy w/w omawianymi typami deklaracji są zasadnicze. Skutki dwuznaczności obu zapisów są niebezpieczne ze względu na tendencję wprowadzania przez producentów do nawozów wieloskładnikowych dużych ilości fosforu nieprzetworzonego chemicznie, w formie fosforytów. Jest to szczególnie istotne w sytuacji, kiedy odbiorca nawozu nie posiada specjalistycznej wiedzy pozwalającej mu określić jakość nawozu na zasadzie deklarowanych przez producenta form rozpuszczalności fosforu.